UTRWALMY DLA POTOMNYCH

Wśród celów jakie przyjął i realizuje Związek Emerytów i Rencistów Pożarnictwa Rzeczypospolitej Polskiej, poczesne miejsce zajmuje pielęgnowanie historii naszej służby. Służby, którą tworzyli i tworzą ludzie- dla ludzi. Dlatego, w imię prawdy i pamięci oraz należnego szacunku, pozwalam sobie na kilku stronach „przywołać” do apelu, tych oficerów, którzy kierowali komórkami, jednostkami organizacyjnymi polskiej terenowej ochrony przeciwpożarowej w latach 1950-1975, na szczeblu wojewódzkim. Potem „przywołam” innych.

My Polacy mówimy, że miłujemy swoją historię. Niestety z akcentem na czasownik- mówimy. Tak, bowiem od „zawsze” wybieramy z niej momenty wygodne z politycznego punktu widzenia czy interesów określonych grup, środowisk. Oburzaliśmy się, z powodu instrumentalnego interpretowania naszej historii lub jej fragmentów, w czasach słusznie minionych, ale o zgrozo, w ostatnich 20 latach z okładem, proceder ten z pasją uprawiamy, a wszelkiego autoramentu historycy z lubością „ malują” kolejne białe plamy, zapominający przy tym, że krzywdzi- ba oszukuje- się przy tym młode pokolenie rodaków.

Pojawiło się w czasach III RP ( także IV RP ) zjawisko pisania, mówienia o okresie PRL-u, jako o przysłowiowej czarnej dziurze. Zwycięża tylko ten pogląd czy opis, w którym Polskę Ludową widzi się jako negatywny w każdym wymiarze twór.

W lutym ub. roku przypadła 60. rocznica uchwalenia ustawy o ochronie przeciwpożarowej i jej organizacji. Ustawy, która dała podstawy do budowy nowoczesnego jak na tamte czasy państwowego systemu ochrony przeciwpożarowej. I mimo ułomności pozwoliła ona stworzyć taki system. Tak, stworzyć. Nie było też wtedy alternatywy- zostać przy starym czy budować nowe?

Zaprezentowany niżej materiał jest częścią powstającego artykułu poświęconego oficerom zajmującym najwyższe stanowiska w polskim pożarnictwie, w l. 1950-1992. Poniższe zestawienie jest niekompletne, dlatego decydując się na jego upublicznienie w tym miejscu, liczę na przychylny odzew osób, które z obowiązku uszanowania historii i pamięci o ludziach naszej służby, zechcą materiał uzupełnić- nawet najdrobniejszymi pisemnymi informacjami. Na obecnym etapie tworzenia artykułu, najistotniejszymi wiadomościami są precyzyjne daty, w których komendantom przyszło wypełniać swe funkcje oraz uzupełnienie wykazów komendantów z ewentualnymi korektami. Oczekuję, że pojawią się np. informacje wyjaśniające przyśpieszone, nagle ruchy kadrowe.

WOJEWÓDZCY KOMENDANCI STRAŻY POŻARNYCH OD 1950 DO 31 MAJA1975 R

M. st. Warszawa- Miasto posiadało status wydzielonego na prawach województwa od 19 stycznia 1928r. Do tego momentu wchodziło w skład województwa warszawskiego, a jego administracją kierował podległy bezpośrednio ministrowi spraw wewnętrznych ( także innym, tj. właściwym ministrom ) komisarz.

Komendantem Warszawskiej Straży Ogniowej, od 9 maja 1945r. do 30 kwietnia 1950r. był kpt. poż. Marian Kominek, który następnie odszedł na stanowisko zastępcy komendanta głównego straży pożarnych ds. polityczno-wychowawczych. 1 maja 1950r. komendantem został por. poż. Józef Buchalski. Podczas wojny zastępca komendanta konspiracyjnych grup OSP dla Obszaru Warszawa-Praga. Komendant do 5 lutego 1951r. Od 5 lutego 1951r. do 1 sierpnia 1952r., komendantem był mł. kpt. poż. Włodzimierz Kazimierczak. Kazimierczak pełnił od przedwojnia zawodową służbę w WSO Kolejnym na tym stanowisku, od 1 sierpnia 1952r. do 22 kwietnia 1955r., był kpt. aspirant Czesław Jaworski- absolwent pierwszego okupacyjnego kursu oficerskiego. Później kierownik Wydziału Szkolenia Zawodowego KGSP. Był też m. in. nauczycielem w Szkole Oficerów Pożarnictwa. W okresie od 22 kwietnia 1955r. do 30 czerwca 1966r. na stanowisku komendanta, był st. kpt. / płk poż. Zygmunt Jarosz. Wcześniej w l. 1951-1953-komendant MZSP w Radomiu i zastępca komendanta m. st. Warszawy- w l. 1953-1955. Odszedł na stanowisko zastępcy komendanta głównego straży. Kpt. szef/płk poż. Zdzisław Zalewski-od 1 lipca 1966r.

Przewodniczącymi Prezydium Rady Narodowej m. st. Warszawy w momentach zmian na stanowisku wojewódzkiego – stołecznego komendanta straży pożarnych byli: Stanisław Tołwiński- do 23 maja 1950r., Jerzy Albrecht do 14 maja 1956r. i Janusz Zarzycki od 5 maja 1960r. do 27 grudnia 1967r.

M. Łódź Miasto uzyskało status miasta wydzielonego na prawach województwa 18 sierpnia 1945r. Do tego momentu miasto wchodziło w skład województwa łódzkiego. Wojewódzkim komendantem straży pożarnych został mjr poż. mgr Andrzej Kotynia. Kotynia przed wojną, był powiatowym instruktorem pożarniczym w Mołodecznie w woj. nowogródzkim. Po wojnie zweryfikowany w randze podporucznika ze starszeństwem w stopniu od 1 października 1946r. Stał na czele komendy do 1958r. Po nim, do 31 maja 1975r. kpt. poż./płk poż. inż. Marian Gwizdka. Przed wojną zawodowy strażak w Łódzkiej SP i powiatowy instruktor pożarniczy w Łasku w woj. łódzkim Po wojnie zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem w stopniu od 1 stycznia 1942r.

Przewodniczącymi Prezydium RN m. Łodzi byli: Marian Minor- od 2? maja 1950r. do-1952r., Ryszard Olasek- do 1954r., Bolesław Gieraga do maja 1956r., Edward Kazimierczak- do kwietnia 1971r. i Jerzy Lorens do 16 grudnia 1973r. Potem prezydent miasta.

Białostockie- Wojewódzką komendę straży pożarnych organizował mjr poż/ Józef Łastowski, dotychczasowy kierownik Oddziału ds. Ochrony przed Pożarami i Innymi Klęskami Wydziału Administracyjno- Prawnego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej ( b. Urzędu Wojewódzkiego) w Białymstoku. Po wojnie zweryfikowany w randze majora ze starszeństwem od 6 lutego 1947r.

Józefa Łatowskiego, który został pierwszym wojewódzkim komendantem straży pożarnych, w 1951r. zmienił kpt. poż. Marian Ciesielski -przed wojną powiatowy instruktor pożarniczy w Lidzie, w woj. nowogrodzkim. Odszedł następnie na stanowisko komendanta Centralnej Oficerskiej Szkoły Pożarniczej nr 1 w Warszawie ( 11 sierpnia 1952 r. – 2 maja 1953r.). Po odejściu Ciesielskiego wojewódzkim komendantem do 1957r. był kpt. poż. Edward Arasimowicz. M. Ciesielski objął ponownie stanowisko wojewódzkiego komendanta s. p. w 1957r. i pełnił je przez dwadzieścia lat.

Przewodniczącymi Prezydium WRN byli: Julian Horodecki- od 14 kwietnia 1950r. do 13 kwietnia 1952r., Mieczysław Moczar- od 24 kwietnia 1952r., Józef Szczęśniak- do 1 grudnia 1956r., Stanisław Juchnicki- do 7 lutego 1958r., Jerzy Popko- do 21 listopada 1962r., Stefan Żmijko- do 4 marca 1972r., i Zygmunt Sprycha do 12 grudnia 1973r., który objął urząd wojewody.

Bydgoskie

Nazwa województwa przyjęta w ustawie z dnia 28 czerwca o zmianach w podziale administracyjnym państwa, która weszła w życie 6 lipca 1950r. Wcześniej nosiło nazwę województwa pomorskiego.

Pierwszym wojewódzkim komendantem straży pożarnych został w grudniu 1950r. kpt. poż. Stanisław Błażejak,- dotychczasowy kierownik Oddziału ds. Ochrony…

Mjr poż. Stanisław Wydra- przed wojną powiatowy instruktor pożarniczy w Białymstoku. Po wojnie zweryfikowany w randze majora ze starszeństwem od 29 kwietnia 1946r. St. kpt. Julian Dryja, St. kpt. Heliodor Graszewicz. Zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1942r. W pierwszej połowie lat 50. XX w., był kierownikiem Inspektoratu Ochrony Przeciwpożarowej Centralnego Zarządu Przemysłu Cukrowniczego. Później wojewódzki komendant s. p. woj. warszawskiego. Kpt. szef/płk poż. Stefan Lis.

Stanowisko przewodniczącego Prezydium WRN pełnili: Józef Rakoczy- od 24 maja 1950r. do 5 grudnia 1952r., Mieczysław Lipert- od 10 grudnia 1952r. do 9 lutego 1954r., Jerzy Domański- do 11 lutego 1958r., Aleksander Schmidt- do 15 listopada 1971r. i Tadeusz Skwirzyński- do 30 listopada 1973r. Wojewodą od 17 grudnia 1973r. był Edmund Lehman.

Gdańskie-

Wojewódzką komendę straży pożarnych organizował mjr poż. Stefan Lubotorski.- były kierownik Oddziału Ochrony… Zweryfikowany w randze majora ze starszeństwem od 16 października 1947r.

Od 1 (?) maja 1950r. wojewódzkim komendantem straży pożarnych był mjr poż. Stanisław Załęcki. Ppłk/płk poz. Jan Trojanowski od poł. l. 60 XXw.do końca.

Stanowisko przewodniczącego Prezydium WRN pełnili: od 25 maja 1950r. do 28 marca 1952r.-Mieczysław Węgrowski, od 23 kwietnia 1952r. do 4 marca 1954r. –Robert Gieraga, do 26 listopada 1956r.-Walenty Szeliga, do 16 listopada 1960r.-Józef Wołek, do 9 czerwca 1969r.- Piotr Stolarek, do 20 stycznia 1972r. -Tadeusz Bejm i do 9 grudnia 1973r.-Henryk Śliwowski, który następnie został wojewodą.

Katowickie

Nazwa województwa od 6 lipca 1950r. Do tego momentu województwo nosiło nazwę województwa śląsko-dąbrowskiego.

Wojewódzką komendę straży pożarnych organizował b. kierownik Oddziału ds. Ochrony…. w UW województwa śląsko- dąbrowskiego-płk poż. Józef Mikuła, który też został pierwszym wojewódzkim komendantem straży pożarnych. Przed wojną wojewódzki inspektor województwa śląskiego. Podczas wojny inspektor pożarniczy w dystrykcie kielecko-radomskim i komendant Strażackiego Ruchu Oporu „Skała” w tym dystrykcie. Zweryfikowany w randze podpułkownika ze starszeństwem od 28 marca 1936r.

Pod koniec 1950r. płk poż. Józef Mikuła zrezygnował z funkcji komendanta i odszedł do służby w przemyśle. Następnym wojewódzkim komendantem s. p. został mjr poż. Włodzimierz Tenerowicz, Po nim mjr poż. Tadeusz Zawistowski, późniejszy komendant ZZSP Huty Lenina? Od 1958r. st. kpt. szef/płk poż. Stanisław Komorowski -przed wojną oficer Warszawskiej Straży Ogniowej i Centralnego Ośrodka Wyszkolenia Pożarniczego. Podczas wojny obronnej i okupacji w Warszawskiej Straży Ogniowej. W l.1941-1946 komendant Miejskiej Zawodowej Straży Pożarnej w Rzeszowie. Po wojnie zweryfikowany w randze kapitana ze starszeństwem od 1 kwietnia 1945r. Komendant Oddziału Centralnej Oficerskiej Szkoły Pożarniczej w Bielsku-Białej i miejski komendant w Bielsku-Białej. Od do 31 października 1981r.płk poż. Włodzimierz Tessar. Odszedł na stanowisko zastępcy komendanta głównego straży pożarnych.

Przewodniczącymi Prezydium WRN byli: Bolesław Jaszczuk- od 24 maja 1950r. do 28 kwietnia 1952r., Józef Koszutski- do 27 kwietnia 1954r., Ryszard Nieszporek- od 15 grudnia 1954r. do 17 kwietnia 1964r. i do 19 grudnia 1973r. Jerzy Ziętek ( m.in. wiceprezes ZG ZOSP ), który następnie był wojewodą katowickim.

Kieleckie-

Wojewódzką komendę straży pożarnych organizował b. kierownik Oddziału ds. Ochrony… do 30 kwietnia 1950r., mjr poż. Stanisław Szwaja.

Zweryfikowany w randze majora ze starszeństwem od 19 października 1946r.

Pierwszym wojewódzkim komendantem straży pożarnych został kpt. poż. Włodzimierz Uświeczew. Przed wojną powiatowy instruktor pożarniczy w Mołodecznie w woj. wileńskim. Po wojnie zweryfikowany w randze porucznika ze starszeństwem od 5 listopada 1946r. Komendant od 1 maja do 19 września 1950r. Od 1 października 1950r. do 1 października 1955r. kierownik Wydziału Szkolenia Zawodowego w KGSP, jednocześnie od 2 maja do 6 listopada 1953r. komendant Centralnej Oficerskiej Szkoły Pożarniczej. Od 1955r. kierownik Wydziału Operacyjnego w KGSP.

Od 19 września 1950r. do 10 czerwca 1951r. pełniącym obowiązki wojewódzkiego komendanta był kierownik Oddziału Organizacyjno-Operacyjnego WKSP mł. kpt. poż. Ludwik Słoń. Po nim od 11 czerwca do 17 grudnia 1951r. jako p.o. pozostawał ppor. Jan Paluch przeniesiony w WKSP w Krakowie. . 17 grudnia 1951r.p.o. komendanta wyznaczono ppor. poż. Mieczysława Tomczyka, który następnie od 27 lutego 1953r. do 1 marca 1957r.r. był wojewódzkim komendantem straży pożarnych

Kpt. poż. Stefan Jachowicz z KGSP, jako komisaryczny wojewódzki komendant s. p. .Autor legendarnego „Podręcznika dowódcy plutonu straży pożarnej” pełnił czasowo obowiązki komendanta, od 6 grudnia 1957r. do 31 maja 1958r.

Stefan Jachowicz był przed wojną zastępcą komendanta Łódzkiej SP. W wrześniu 1939r. kwatermistrz Komendy Ośrodka Pożarniczego Obrony Warszawy-Warszawska Straż Ogniowa. Podczas okupacji oficer WSO i kpt. A K. Niezwykle aktywny w udzielaniu pomocy ludności żydowskiej. z warszawskiego getta. Mjr poż. Tadeusz Ukleja, od 9 czerwca 1958r. do 4 maja 1961r. Przed i po wojnie powiatowy instruktor pożarniczy w Krośnie na Podkarpaciu. Po wojnie zweryfikowany w randze porucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1942r. Kpt. szef/płk poż. Adam Federowicz -od 5 maja do października 1961r p.o., a następnie do 30 września 1969r. Kpt. szef/ppłk poż. mgr Jan Nowak. od 1 listopada 1969r.

Stanowisko przewodniczącego Prezydium WRN w tym okresie pełnili kolejno: od 26 maja 1950r. do 7 maja 1951r Jan Bąk, po nim do 12 grudnia 1962r. Ignacy Klimaszewski, do 29 września 1954r. Stefan Dybowski, do 11 sierpnia 1956r. Tadeusz Żabiński, od 26 października do 15 lutego 1958r -Stanisław Bąk-Dzierżykraj, do 19 marca 1965r. Czesław Domagała, i od 26 kwietnia 1968r. do 9 grudnia 1972r. Aleksander Zarajczyk.

Koszalińskie -Województwo utworzono na podstawie ustawy z dnia 28 czerwca 1950r., o zmianie…, która weszła w życie 6 lipca 1950r. Do tego momentu powiaty , które utworzyły to województwo wchodziły w skład województwa szczecińskiego. Pierwszym wojewódzkim komendantem straży pożarnych został kpt. poż. Roman Kohut. Przed wojną m. in. powiatowy instruktor pożarniczy w Nadwornej w woj. stanisławowskim, Mjr poż. Michał Liszenkowski, Do reformy w 1975r.-kpt. szef/płk poż. Józef Beim, w l . 1950-1955 komendant miejski SP w Poznaniu.

Stanowisko przewodniczącego Prezydium WRN pełnili: od 11 lipca 1950r. do 31 marca 1951r.-Henryk Kołodziejczyk, do 27 czerwca 1953r.-Jan Musiał, do 15 grudnia 1954r. -Józef Szczęśniak, do 11 czerwca 1955r.-Franciszek Grochalski, od 5 września 1955r. do 14 listopada 1957r.-Jan Kawiak, do 28 czerwca 1966r.- Zdzisław Tomal, do 20 listopada 1968r.- Tadeusz Makowski, od 28 listopada 1968r. do 24 listopada 1972r. -Wacław Geiger i do 9 grudnia 1973r. Stanisław Mach, który następnie był wojewodą koszalińskim.

Krakowskie-

Wojewódzką komendę straży pożarnych organizował b. kierownik Oddziału ds. Ochrony…płk poż. Franciszek Sobczyk. Przed wojną i po wojnie wojewódzki inspektor pożarniczy w Krakowie. Podczas prac nad lutową ustawą kierował zespołem zajmującym się zagadnieniami zapobiegania pożarom.. Zweryfikowany w randze podpułkownika ze starszeństwem od 1 stycznia 1925r.

Pierwszym wojewódzkim komendantem straży pożarnych został kpt. poż. Józef Słysz, który w 1952r. objął stanowisko kierownika Wydziału Organizacyjno-Operacyjnego w KGSP. Po nim do 1958r komendantem był kpt. aspirant/ mjr poż. Stanisław Gałek, absolwent pierwszego okupacyjnego kursu oficerskiego. Po wojnie zweryfikowany w randze porucznika ze starszeństwem od 1 czerwca 1944r.Dlugoletni powiatowy komendant straży pożarnych w Nowym Targu. Od 1958r. do 1973r. kpt. szef, płk poż. Stanisław Zarzycki, powiatowy instruktor pożarniczy Sokalu w woj. lwowskim,. W l. 1944/45, wojewódzki inspektor pożarniczy w Rzeszowie. Po wojnie zweryfikowany w randze majora ze starszeństwem od 1 września 1944r. – od 1973r.płk poż. mgr Mieczysław Feliks ( 8 listopada 1930r.-1990r. ) do reformy w 1975r.

W l. 1953-1967r. powiatowy komendant s. p. w Krakowie, a następnie zastępca wojewódzkiego komendanta s. p.

Przewodniczącymi Prezydium WRN byli: od 25 maja 1950r. do 31 stycznia 1951r.- Kazimierz Pasenkiewicz, do 14 marca 1951r.- Stanisław Ochab, do 19 sierpnia 1952r.- Tadeusz Pająk, do 31 maja 1954r.-Ryszard Dobieszak ( od 10 grudnia 1954r. wiceminister spraw wewnętrznych ),od 26 kwietnia 1955r. do 29 stycznia 1972r.- Józef Nagórzański i do 9 grudnia 1973r. Wit Drabich, który następnie został wojewodą.

M. Kraków- Kraków uzyskał status miasta wydzielonego na prawach województwa od 1 stycznia 1957r . Przed tym dniem miasto wchodziło w skład województwa krakowskiego. Uzyskanie statutu województwa oznaczało m. in. podniesienie dotychczasowej Miejskiej Komendy Straży Pożarnych do rangi wojewódzkiej Komendy Straży Pożarnych Jej dotychczasowy komendant kpt. poż. Kazimierz Fryc stał się komendantem szczebla wojewódzkiego i był nim do 31 maja 1975r. Odszedł w stan spoczynku w stopniu pułkownika pożarnictwa.

Przewodniczącymi Prezydium RM m. Krakowa byli: Tadeusz Mrugacz do 24 października 1957r., Wiktor Boniecki- do 5 czerwca 1959r., Zbigniew Skolicki- do 5 czerwca 1969r. i Jerzy Pękala, który od 10 grudnia 1972r. był prezydentem miasta.

Lubelskie – Kpt. sztabu/płk poż. Mieczysław Stylski. Przed wojną inspektor w Biurze ZSP RP, inspektor ZSP RP Okręgu woj. stanisławowskiego oraz powiatowy instruktor pożarniczy ( także w okresie wojny ) w Lublinie i komendant na dystrykt w SRO „Skała”. We wrześniu 1939r. uczestniczył w obronie Warszawy. Od 1944r. wojewódzki inspektor w Lublinie. Jako kierownik Oddziału ds. Ochrony… organizował wojewódzką komendę straży pożarnych. Zweryfikowany w randze podpułkownika ze starszeństwem od 1 lipca 1943r. Komendantem wojewódzkim był do 30 kwietnia 1962r. Po nim komendantem był kpt. szef/płk poz. inż. Tadeusz Strzelecki.

W momencie mianowania wojewódzkiego komendanta straży pożarnych, stanowisko przewodniczącego Prezydium WRN zajmował Paweł Dąbek ( od 25 maja 1950r. do 17 lutego 1952r. i od 8 listopada 1956r. do 14 czerwca 1969r.).Poza nim stanowisko przewodniczącego pełnili: od 17 lutego 1952r. do 6 lutego 1953r.- Zenon Kryński, do 15 lutego 1954r.- Kazimierz Głqbski, do 15 maja 1956r.- Włodzimierz Migoń, do 18 grudnia 1956r. – Jerzy Popko, i Ryszard Wójcik od 15 czerwca 1969r.do 12 grudnia 1973r., który następnie został wojewodą.

Łódzkie-

Wojewódzką komendę straży pożarnych organizował mjr poż. Józef Wierciński, który od 1 grudnia 1950r. do 8 sierpnia 1952r. był komendantem Centralnej Oficerskiej Szkoły Pożarniczej.

Pierwszym wojewódzkim komendantem straży pożarnych został kpt. poż. Józef Słowiński, Kpt. szef/płk poż. Hieronim Michalski-absolwent pierwszego okupacyjnego kursu oficerskiego. Po wojnie zweryfikowany w randze porucznika ze starszeństwem od 1 czerwca 1945r.

Komendantem był do reformy w 1975r.

Przewodniczącymi Prezydium WRN byli: od 1 czerwca 1950r. do 30 kwietnia 1952r.-Franciszek Grochalski, do 30 września 1957r.- Julian Horodecki, do 29 października 1959r.- Piotr Szymanek, do 1 listopada 1967r. – Franciszek Grochalski i od 28 grudnia 1967r. do 5 października 1971r. Ostatnim przewodniczącym Prezydium WRN był Roman Malinowski, który następnie został wojewodą.

Olsztyńskie-

Wojewódzką komendę straży pożarnych organizował b. kierownik Oddziału ds. Ochrony …mjr poż. Edward Gill. Zweryfikowany w randze kapitana ze starszeństwem od 1 stycznia 1939r.

Pierwszym wojewódzkim komendantem straży pożarnych został kpt. poż. Jan Teichert. Podczas wojny komendant MZSP Radom, z-ca instruktora dystryktu radomskiego i z-ca komendanta dystryktu SRO „Skała”. Po wojnie, w l. 1945-1946 komendant MZSP Poznań, od 1949r. kierownik Oddziału ds. Ochrony …. Komendantem był do września 1950r. W wrześniu 1950r. wojewódzkim komendantem s. p. został ppor. poż. Bolesław Mazurkiewicz. Od marca 1953r. do 31 maja 1975r. kpt. poż (płk poż). Tadeusz Hornziel – uczestnik Powstania Warszawskiego.

Przewodniczącymi Prezydium WRN byli: Mieczysław Moczar- od 13 kwietnia 1950r. do 15 kwietnia 1952r., Julian Malewski ( pierwszy prezes ZSP Okręgu Olsztyńskiego, działacz polonijny na Warmii i Mazurach )- do 31 października 1956r., Zbigniew Januszko- do 17 grudnia 1959r., Marian Gotowiec-do 26 kwietnia 1972r., i Sergiusz Rubczewski- do 9 grudnia 1973r., który został następnie wojewodą.

Opolskie- Województwo utworzono na podstawie ustawy z dnia 28 czerwca 1950r, o zmianie…,która weszła w życie 6 lipca 1950r. Do tego momentu powiaty, które utworzyły województwo, należały do województw: śląsko-dąbrowskiego i wrocławskiego.

Pierwszym wojewódzkim komendantem straży pożarnych został z dniem 1 lipca 1950r.kpt./mjr poż. Kazimierz Małyska, dotychczasowy powiatowy komendant straży pożarnych w Opolu. Przed wojną powiatowy instruktor pożarniczy w Nowym Sączu. Podczas okupacji powiatowy instruktor pożarniczy w Piotrkowie Trybunalskim i komendant SRO „Skała” w tym powiecie. Organizator zbiórek żywności dla słuchaczy kursów w CSP.

Z dniem 1 stycznia 1955r. nowym wojewódzkim komendantem s. p. został por. poż. Bolesław Szymański. Od 1 lipca 1959r. do 30 kwietnia 1968r.kpt. poż. Andrzej Gatlik. Odszedł na stanowisko zastępcy komendanta głównego. Od 1 maja 1968r. do 31 maja 1975r. ( 30 czerwca 1989r.).Zdzisław Filingier.

Stanowisko przewodniczącego Prezydium WRN zajmowali w tym okresie kolejno: od 6 lipca 1950r. do 30 czerwca 1953r. Szczepan Jurzak, od 1 lipca 1953r. do 22 listopada 1956r. Jan Mroczeń,, od 23 listopada 1956r. do 5 lipca 1957r. Ryszard Hajduk i od 6 lipca 1957r. do 17 sierpnia 1971r. Józef Budziński.

Poznańskie

Wojewódzką komendę straży pożarnych organizował ppłk poż. Tadeusz Busza- b. kierownik Oddziału ds. Ochrony…- Przed wojną wojewódzki inspektor w Poznaniu i wykładowca w Centralnej Szkole Pożarniczej. Od lutego ? 1940r. z-ca Komisarycznego Kierownika Technicznego Polskich Straży Ogniowych na terenie Generalnego Gubernatorstwa i instruktor pożarniczy dystryktu krakowskiego, a od sierpnia 1942r. Komisaryczny Kierownik Techniczny. Zweryfikowany w randze podpułkownika ze starszeństwem od 26 października 1929r.

Tadeusz Busza był wojewódzkim komendantem straży pożarnych do 1952r. Po nim od 1952r do 1956r. komendantem był kpt. poż. Henryk Wojciechowski, W l. 1956r.-1966 Marian Ślusarek czy st. kpt. poż. Bittner.? Od 17 stycznia 1967r. kpt. szef Jerzy Fiedler. Podczas wojny strażak zawodowy w Sandomierzu i członek AK Zaraz po wojnie komendant grodzki ( miejski ) i powiatowy w Jeleniej Górze w woj. wrocławskim. Uczestnik pierwszego po wojnie kursu oficerskiego, kierownik Oddziału Organizacyjno- Operacyjnego i Planowania w WKSP we Wrocławiu, wojewódzki komendant s. p. w Szczecinie. ( por. szczecińskie ).

Stanowisko przewodniczącego Prezydium WRN zajmowali: od 26 maja 1950r. do 29 maja 1953r.-Włodzimierz Miegoń, do 9 listopada 1956r.- Józef Pietrzyk, do 29 grudnia 1972r.- Franciszek Szczerbal i do 9 grudnia 1973r. Tadeusz Grabski, który następnie był wojewodą poznańskim.

M. Poznań- Miasto uzyskało status miasta wydzielonego na prawach województwa od 1 stycznia 1957r. Przed tym dniem miasto wchodziło do woj. poznańskiego.

Od 1 stycznia 1957r. do 1961r., komendantem był kpt. poż. Władysław Szymański, od 1956r. miejski komendant SP w Poznaniu. Kpt. szef/ppłk poż. inż. Tomasz Ostrowski, od 1972r. do 30 czerwca 1974r. Odszedł na stanowisko zastępcy komendanta głównego straży pożarnych. Po nim mjr poż. Paweł Śliwowski-dotychczasowy zastępca.

Przewodniczącymi Prezydium RN m. Poznania byli: Franciszek Frąckowiak- od 3 czerwca 1950r. do 16 kwietnia 1960r., Jerzy Kusiak- do 5 września 1970r., Stanisław Cozaś- do 9 grudnia 1972r.. Następnie prezydent.

Rzeszowskie-

Wojewódzką komendę straży pożarnych organizował kpt. poż Alfred Mikuła- b. kierownik Oddziału ds. Ochrony… , a w l. 1944-1947 wojewódzki inspektor pożarniczy. Pierwszym komendantem został kpt. poż. Piotr Kłęk. Przed wojną m. in. powiatowy instruktor pożarniczy w Koninie w woj. łódzkim, a podczas okupacji powiatowy instruktor pożarnictwa w Radomsku. Po wojnie zweryfikowany w randze kapitana ze starszeństwem od 11 grudnia 1946r. W lutym 1951r. komendantem został kpt. poż. Andrzej Bazanowski i był nim do 31 maja 1975r. Przed wojną powiatowy instruktor pożarniczy w Gródku Jagiellońskim w woj. lwowskim. W l. 1945-1949r powiatowy instruktor pożarniczy w Jarosławiu. Zweryfikowany w randze porucznika ze starszeństwem od 19 października 1946r.

Przewodniczącymi Prezydium WRN byli: Roman Gieraga- od 26 maja 1950r. do 22 kwietnia 1952r., Wacław Rózga- do 10 lutego 1958r., Franciszek Jagusztyn- do 22 kwietnia 1961r., Michał Ostrowski- do 30 marca 1965r., Edward duda- do 22 kwietnia 1969r., Franciszek Dąbal- do 9 grudnia 1973r. Od 13 grudnia 1973r. wojewodą był Henryk Stefanik.

Szczecińskie

Wojewódzką komendę straży pożarnych organizował b. kierownik Oddziału ds. Ochrony…mjr poż. Karol Rayzacher- Od września 1939r. w WSO Zweryfikowany w randze kapitana ze starszeństwem od 15 kwietnia 1945r. Pierwszym komendantem został kpt. poż. Józef? Stanisław Domagała. Komendantem był do 1951r. Po nim do 1956r. st. kpt. poż. Roman Walaszek, Od września 1956r do stycznia 1965r. st. kpt. poż. Jerzy Fiedler. Zrezygnował ze stanowiska i odszedł na stanowisko komendanta Portowej Straży Pożarnej w Szczecinie.. ( Por. woj. poznańskie). Od 1965r. do 31 maja 1975r. kpt. szef/płk poż. mgr Stanisław Czerwiński. Dotychczasowy komendant miejski w Szczecinie, a wcześniej zastępca-ca wojewódzkiego komendanta.

Przewodniczącymi Prezydium WRN byli: Tadeusz Żabiński- od 1 czerwca 1950r., Franciszek Nowak –do 4 grudnia 1952r., Stanisław Gałka- do 9 kwietnia 1957r., Włodzimierz Migoń- do 19 lutego 1962r., Marian Łempick- do 3 sierpnia 1971r. i Jerzy Korczyński -od 11 września 1971r. do 15 marca 1973r. On też został wojewodą.

Warszawskie-

Wojewódzką komendę straży pożarnych organizował dotychczasowy kierownik Oddziału ds. Ochrony…mjr poż. Tomasz Szczepaniak. Zweryfikowany w randze majora ze starszeństwem w stopniu od 19 października 1946r.

Pierwszym komendantem został por. poż. Franciszek Leśniewski, Mjr poż. Jerzy Peresada, zweryfikowany w randze kapitana ze starszeństwem od 6 lutego 1947r. Mjr poż. Tadeusz Brzozowski, po wojnie komendant w Legnicy w woj. wrocławskim Mjr poż. Franciszek Rentowski,

Mjr poż. Stefan Szmidt, późniejszy inspektor ZOSP st. kpt. poż. Stefan Fijałkowski- przed powiatowy instruktor pożarniczy w Wadowicach w woj., krakowskim. Po wojnie kierownik Działu Zaopatrzenia w Głównym Inspektoracie Pożarnictwa. Zweryfikowany w randze kapitana ze starszeństwem od 19 października 1946r. Kpt. szef/płk poż. Heliodor Graszewicz, po wojnie kierownik Inspektoratu Ochrony Przeciwpożarowej Centralnego Zarządu Przemysłu Cukrowniczego, wykładowca w Szkole Oficerów Pożarnictwa, wojewódzki komendant s. p. w Bydgoszczy. Płk poż. Tadeusz Klecz- do reformy w 1975r.

Przewodniczącymi Prezydium WRN byli: Mieczysław Lipert- od 24 maja 1950r. do 29 grudnia 1952r., Grzegorz Wojciechowski- do 20 grudnia 1954r., Mieczysław Moczar- do 11 maja 1956r., Tadeusz Krupiński- do 11 lutego 1958r., Andrzej Mierzwiński- do 22 marca 1965r., Józef Pińkowski- do 3 grudnia 1971r. i Zbigniew Zieliński –do 12 grudnia 1973r. Wojewodą warszawskim od 13 grudnia 1973r., był Franciszek Tekliński.

Wrocławskie-

Wojewódzką komendę straży pożarnych organizował b. kierownik Oddziału ds. Ochrony… ppłk poż. Kazimierz Łabno-działacz Związku Floriańskiego i Głównego ZSP i ZSP RP, powiatowy instruktor pożarniczy w Mławie i Pułtusku na Mazowszu. Komendant Fabrycznej SP Zakładów Azotowych w Mościcach k/Tarnowa. Po wojnie wojewódzki inspektor w Olsztynie. Zweryfikowany w randze podpułkownika ze starszeństwem od 5 listopada 1946r.

Wojewódzkim komendantem straży pożarnych był w l. 1950-1952. Po nim komendantem został absolwent pierwszego okupacyjnego kursu oficerskiego st. kpt. poż. Stefan Antoniak. – do 1956r.? Zweryfikowany po wojnie w randze podporucznika ze starszeństwem od 1 marca 1944r.

Od 1954r. do 1 kwietnia 1974r. komendantem był Tadeusz Domadzierski.

Od 1 kwietnia 1974r. do początków 1975r. p.o. wojewódzkiego komendanta straży pożarnych, był płk poż. Bronisław Kuprowski– zastępca wojewódzkiego komendanta, a wcześniej szef służby Operacyjnej. Od 20 stycznia do 31 maja 1975r.płk poż. Eugeniusz Bojko- b. komendant Szkoły Oficerów Mechaników Pożarnictwa, Szkoły Oficerów Pożarnictwa nr 4 w Bielsku-Białej i wojewódzki komendant straży pożarnych w Zielonej Górze.

Przewodniczącymi Prezydium WRN , byli: Józef Szłapczyński- od 26 maja 1950r. do 23 listopada 1950r., Józef Szcześniak- do 24 czerwca 1953r., Szczepan Jurzak do 5 grudnia 1954r.,Hilary Chełchowski- od 14 grudnia 1954r. do 18 grudnia 1956r., Bronisław Ostapczuk- od 18 grudnia 1956r. do 7 czerwca 1969r., Zdzisław Karst- do 9 marca 1972r., Zdzisław Nadratowski- do 9 grudnia 1973r., którym następnie został wojewodą wrocławskim.

M. Wrocław- Miasto uzyskało status miasta wojewódzkiego z dniem 1 stycznia 1957r. Przed tym dniem miasto wchodziło do woj. wrocławskiego.

Tego dnia dotychczasowy miejski komendant kpt. poż Jerzy Królicki został wojewódzkim komendantem straży pożarnych. Pozostawał na tym stanowisku do 31 maja 1975r.

J. Królicki przed wojną, był powiatowym instruktorem pożarniczym w Zborowie na terenie woj. tarnopolskiego. Pod koniec wojny był komendantem straży w Chełmie Lubelskim, a od.1945r. w Zabrzu, a potem od 1 września 1949r. do 31 lipca1953r. w Wałbrzychu. Po wojnie zweryfikowany w randze kapitana ze starszeństwem od 1 marca 1944r.

Przewodniczącymi Prezydium Rady Narodowej miasta Wrocławia byli: od 1 stycznia 1957r. do 2 lutego 1958r. Eugeniusz Król, do 7 czerwca 1969r.- Bolesław Iwaszkiewicz, do 6 grudnia 1972r.- Stanisław Panek i do 9 grudnia 1973r.Marian Czuliński, który następnie i do 31 maja 1975r., był prezydentem miasta.

Zielonogórskie Województwo utworzono na podstawie ustawy z dnia 28 czerwca 1950r., o zmianach…, która weszła w życie 6 lipca 1950r. Do tego momentu powiaty, które weszły do tego województwa stanowiły części województw poznańskiego i wrocławskiego.

W okresie powojennym w Gorzowie Wielkopolskim działała Ekspozytura Urzędu Wojewódzkiego Poznańskiego, powołana decyzją rządu z 29 maja 1946r. Ekspozytura, którą najpierw kierował Florian Kroenke, a po nim Jan Musiał ( obaj w randze wicewojewody poznańskiego) posiadała referat ds. ochrony przeciwpożarowej.

Pierwszym wojewódzkim komendantem straży pożarnych został, i był nim do 1952-mjr poż. Stefan Antoniak.-absolwent pierwszego okupacyjnego kursu oficerskiego. (por. woj. wrocławskie ). W 1952r. wojewódzkim komendantem s. p. został st. kpt. poż. Tadeusz Olejarczyk. Kpt. poż/płk poż. Eugeniusz Bojko w l. 1956?- do 19 stycznia 1975r. Por. woj. wrocławskie.

Od 20 stycznia 1975r. obowiązki wojewódzkiego komendanta s. p. pełnił ppłk poż. Tadeusz Woroniewicz- dotychczasowy zastępca.

Przewodniczącymi Prezydium WRN byli: Jan Musiał- od 8 lipca 1950r. do 29 marca 1951r., Czesław Stadnicki- do 26 kwietnia 1952r,do 15 grudnia 1954r.- Franciszek Grocholski, do 5 grudnia 1956r.- Szczepan Jurzak i Jan Lembas- od 5 grudnia 1956r. do momentu powołania go na stanowisko wojewody 17 grudnia 1973r.

Analizując ruchy kadrowe na stanowiskach wojewódzkich komendantów straży pożarnych, warto zwrócić uwagę na momenty zmian, jakie dokonywały się na stanowisku ministra sprawującego w imieniu rządu nadzór nad ochroną przeciwpożarową: do 26 kwietnia 1950r.- minister administracji publicznej- Władysław Wolski ( 27 grudnia 1901r.- 7 sierpnia 1976r. ), od 27 kwietnia 1950r. minister gospodarki komunalnej-Kazimierz Mijal ( 15 września 1910r.-28 stycznia 2010r. ), od 21 listopada 1952r.- minister gospodarki komunalnej- Feliks Baranowski ( 28 maja 1915r.- 21 czerwca 1982r. ), od 10 grudnia 1954r.-minister spraw wewnętrznych- Władysław Wicha ( 3 czerwca 1904r. – 13 grudnia 1984r. ), od 12 grudnia 1964r.-minister spraw wewnętrznych -Mieczysław Moczar ( 25 grudnia 1913r.- 1 listopada 1986r. ), od 15 lipca 1968r.- minister spraw wewnętrznych-Kazimierz Świtała ( 21 kwietnia 1923r. ), od 13 lutego 1971r.- minister spraw wewnętrznych- Franciszek Szlachcic ( 5 lutego 1920r.- 4 listopada 1990r. ), od 22 grudnia 1971r.- minister spraw wewnętrznych- Wiesław Ociepka ( 16 lutego 1922r.- 28 lutego 1973r., w katastrofie lotniczej ), od 22 marca 1973r.- minister spraw wewnętrznych Stanisław Kowalczyk ( 12 grudnia 1924r.- 30 stycznia 1998r. ).

W ramach podziału obowiązków, w kierownictwie resortu, ochronę przeciwpożarową nadzorowali bezpośrednio wiceministrowie spraw wewnętrznych: Stefan Antosiewicz ( 2 marca 1918r. – 15 maja 1998r. )- od 10 grudnia 1954r., do 3 listopada 1959r., Zygfryd Sznek ( 16 listopada 1909r.- 18 maja 1989r. )- do 26 kwietnia 1968r. i Bogusław Stachura ( 20 marca 1927r.- 21 sierpnia 2008r. )- od 8 czerwca 1969r. do 18 lutego 1982r.

W omawianym okresie stanowisku komendanta głównego straży pożarnych straży pożarnych dokonywały się zmiany: w lutym-1952r. ( interesujący jest brak daty dziennej, przed 17 lutego? ), w listopadzie 1956r. i 1 stycznia 1968r.

W najbliższym czasie przedstawię części pracy zawierające wykazy obejmujące: komendantów głównych straży pożarnych oraz ich zastępców, kierowników/ szefów wydziałów/ służb w KGSP w l. 1950-1992 oraz komendantów wojewódzkich straży pożarnych w l. 1975-1992.

Roman Świst, 58-308 Wałbrzych ul. Noworudzka 16/5, (74) 84-736-53, 500-302-456

Pamięci strażaków- pionierów Ziemi Wałbrzyskiej

Początki polskiej ochrony przeciwpożarowej na Ziemi Wałbrzyskiej

W 2010r. przypadają ważne dla wałbrzyskiego pożarnictwa rocznice. By mówić o nich, nie sposób nie przypomnieć o zawiłych dziejach Ziemi Wałbrzyskiej do wiosny 1945r. Wzięcie jej, 65 lat temu w polskie ręce, spowodowało m. in. rozpoczęcie budowy od podstaw polskiej ochrony przeciwpożarowej na Ziemi Wałbrzyskiej. Wiemy, że było przedsięwzięcie niebywale trudne. Ci którzy wzięli na siebie ten wielki obowiązek, często nie posiadali odpowiedniego przygotowania. Obdarzeni byli za to wielkim zapałem do budowy nowego. Pracowali w głębokim przekonaniu o słuszności swych racji i potrzebie służby swoim rodakom. Że byli dotkliwie potraktowani przez niedobrą wojnę, że pracowali na samym początku za talerz zupy, nie trzeba nikogo przekonywać.

Do maja 1945r.

Śląsk (od nazwy plemiona Ślężan, w Geografie Bawarskim z ok.843r.-Sleenzane) został przyłączony do państwa Polan najpóźniej w 990r. Potem wielokrotnie militarnie i politycznie Czesi usiłowali odzyskać utraconą krainę, choć nikt nie potrafi potwierdzić do końca ich praw do niej. Wiele bowiem wskazuje na to, że po rozpadzie Państwa Wielkomorawskiego na początku X w., kraina mogła być pod wpływami czeskimi, ale też nie posiadając własnej państwowości, mogła tworzyć luźny związek międzyplemienny, wszak Geograf Bawarski wymienia nazwy innych plemion. które łączyło bliskie sąsiedztwo, podobne obyczaje, kultura materialna i język. Nie sposób ominąć fakt wielkiego mitycznego znaczenia dla ówczesnej ludności krainy-góry, którą od wieków nazywamy –Sobótką, Ślężą. Prowadzono o Śląsk wiele wojen, aż 30 maja 1137r. w Kłodzku zawarto traktat pokojowy miedzy księciem czeskim Sobiesławem i naszym Bolesławem Krzywoustym. Ustalał on przebieg granicy pomiędzy naszymi państwami, a umowna linia wiodła wierzchołkami Sudetów. Ziemia wałbrzyska została w wyniku zawartego traktatu przy Polsce.

28 października 1138r. zmarł Bolesław III Krzywousty. Władca zostawił testament zaaprobowany przez jego sukcesorów. Przyznawał on najstarszemu synowi Władysławowi- dzielnicę senioralną. Graniczyła ona z pozostałymi dzielnicami, w tym śląską i ziemią lubuską, które przypadły Władysławowi, jako dzielnica dziedziczna. Wskutek waśni między synami Krzywoustego i księżną -wdową, Władysław nazwany przez historyków Wygnańcem, musiał w 1146r. zbiec z Polski. Za sprawą cesarza Konrada III do kraju, w 1163r. powrócili jego synowie i objęli dzielnicą śląską. Na jej czele jako książę śląski, stanął Bolesław Wysoki. W 1177r. Bolesław wydzielił bratu- Mieszkowi Plątonogiemu ziemię raciborską, a swemu synowi Jarosławowi Opole.

Kilka lat po śmierci Henryka II Pobożnego ( bitwa pod Legnicą-9 kwietnia 1241r. ) dokonuje się podział księstwa na kolejne księstwa: legnickie i wrocławskie. Dało to początek procesowi silnego rozdrobnienia dzielnicy, tak że pod koniec XIII w. istniało na Śląsku 17 samodzielnych księstewek. Ale nam tym niestety końca podziałów nie było. Co legło u podstaw tego procesu rozpadu ? Zatargi, ambicje osobiste, chęć dominacji i zwykła próżność spokrewnionych ze sobą książąt, a także agresywna polityka czeskich władców.

W 1290r. z południowych ziem księstwa wrocławskiego wyłoniło się księstwo świdnickie. Do tego księstwa weszły m. in. tereny zajmowane przez obecny powiat wałbrzyski.

Ziemia wałbrzyska, w 1392r. po śmierci wdowy po Bolku II Małym, księżnej Agnieszki z Habsburgów, została wraz księstwem już świdnicko-jaworskim, włączona do królestwa czeskiego. To księstwo najdłużej z wszystkich śląskich księstw utrzymało swą niezależność od Luksemburgów, zasiadających na tronie czeskim. Nigdy jednak Luksemburgom nie udało się zmusić Piastów świdnickich do złożenia im hołdu. Działo się to dzięki wielkiemu talentowi politycznemu i wojskowemu ostatniego Piasta świdnickiego-Bolka II Małego. Dlaczego księstwo zostało włączone do Czech?

Ostatni, osamotniony Piast świdnicki-Bolko II Mały, w 1353r. zgodził się na zawarcie ślubu swojej bratanicy i dziedziczki księstwa- Anny, z Karolem IV Luksemburskim. Przewidywała ona utrzymanie suwerenności księstwa w przypadku posiadania przez Bolka potomstwa. Niestety książę zmarł nie doczekawszy się takowego. Podpisana wtedy umowa zadziałała po śmierci rzeczonej Agnieszki.

Po śmierci króla Czech Jerzego z Podjebradu, w 1471r., o Śląsk wystąpił m. in. król Węgier Maciej Korwin- zięć króla Jerzego. Do końca 1478r. trwały walki o Śląsk, aż zawarto pokój w Ołomuńcu, który przyznawał tą krainę dożywotnio Korwinowi. Warto przypomnieć, że król Maciej zdobył w styczniu 1475r. zamek Książ, będący siedzibą rozbójników.

Korwin zmarł w 1490r. i Śląsk wrócił do Czech rządzonych przez Władysława II Jagiellończyka- syna Kazimierza IV. Wspominając tego wybitnego króla trzeba wspomnieć, że dbał on m. in. prawy bezpieczeństwa przeciwpożarowego miast Rzeczypospolitej.

W bitwie z Turkami pod Mohaczem, 29 sierpnia 1526r. zginął król Czech i Węgier Ludwik II Jagiellończyk ( syn Władysława II i mąż Marii Habsburg, wnuczki cesarza Maksymiliana I ). Jego ciało odnalazł Sebastian Czettritz- właściciel Wałbrzycha. Ta śmierć przesądziła o włączeniu Czech ze Śląskiem do korony Habsburgów, jako że w 1515r, cesarz Maksymilian I Habsburg, król Czech i Węgier-Władysław II Jagiellończyk oraz Polski Zygmunt I Stary, podpisali traktat zapewniający pokój, gwarantowany związkiem dynastycznym Jagiellonów z Habsburgami. Traktat będący „umową o przeżycie”. Korzyści z zawartego układu odnieśli potężni Habsburgowie. O włączeniu prawie całego Śląska do Prus, zdecydowały rezultaty pierwszej wojny śląskiej pomiędzy Austrią i Prusami, zakończonej podpisaniem dwóch traktatów pokojowych w Berlinie i Wrocławiu, latem 1742r. Kolejne dwie wojny, tą przynależność potwierdziły.

O słusznym i uzasadnionym historycznie powrocie Śląska do Polski, zdecydowali przywódcy Wielkiej Trójki. Jeśli podczas konferencji w Jałcie (4-11. lutego 1945r.) zapowiedziano częściowy zwrot krainy, to definitywnie przesądzono o tym w Poczdamie ( 17 lipca-2 sierpnia 1945r.).

Niemniej zanim podjęto takie decyzje, na Polskę napadły Niemcy hitlerowskie.

Oni byli pierwsi

Jeszcze w trakcie działań wojennych, 14 marca 1945r*., Rada Ministrów dokonała podziału administracyjnego ziem, które przypaść miały Polsce. Tereny te podzielono na cztery okręgi, wśród nich Okręg Administracyjny- Dolny Śląsk. Dla sprawowania tymczasowej władzy cywilnej okręgu powołano Urząd Pełnomocnika Rządu RP z mgr Stanisławem Piaskowskim, członkiem PPS-u i dotychczasowym wicewojewodą kieleckim, na czele.

UP do 7 czerwca 1945r. miał swoją siedzibę w Trzebnicy. Od 15 września jego siedziba znajdowała się we Wrocławiu.

W celu utworzenia polskiej ochrony przeciwpożarowej na terenie Dolnego Śląska, Główny Inspektor Pożarnictwa gen. poż. Eugeniusz Doering skierował pożarniczą grupę operacyjną z mjr poż. Stefanem Meyerem „Larissa” jako kierownikiem. Liczyła ona początkowo dwóch oficerów i trzech podoficerów. Na bazie grupy w Urzędzie Pełnomocnika, 21 kwietnia 1945r.,utworzono Inspektorat Pożarnictwa, na czele z mjr poż. Stefanem Meyerem „Larissa”.

Kim byli Eugeniusz Doering i Stefan Meyer? Doering, był inżynierem budowy samochodów. W 1929r. wstąpił do OSP w rodzinnej Łodzi. W 1933r. odbył szkolenia oficerskie. Potem pracował w Wydziale Technicznym Zarządu Głównego Związku Straży Pożarnych RP, a następnie w Strażackim Biurze Technicznym w Warszawie. 22 listopad 1944r. został powołany na Głównego Inspektora Pożarnictwa w Resorcie Administracji Publicznej PKWN- pierwszego w naszym kraju centralnego państwowego organu ochrony przeciwpożarowej. Po likwidacji Głównego Inspektoratu Pożarnictwa objął kierownictwo nowo utworzonego Wydziału Ochrony przed Pożarami w Departamencie Politycznym Ministerstwa Administracji Publicznej i stał na jego czele końca sierpnia 1947r.Potem pracował w przemyśle motoryzacyjnym i był głównym konstruktorem pierwszych po wojnie samochodów pożarniczych. W l. 1954-1965, pracował jako rzeczoznawca w KGSP.

Stefan Meyer odbył kurs oficerski w 1929r.Najpierw pracował jako powiatowy instruktor pożarnictwa w Jędrzejowie, następnie w Biurze Okręgu ZSP RP W Kielcach, a potem jako powiatowy instruktor pożarnictwa w Kielcach. Podczas wojny działał w Związku Walki Zbrojnej/Armii Krajowej, gdzie był komendantem Podobwodu Kieleckiego i w Strażackim Ruchu Oporu „Skała” jako komendant w powiecie kieleckim. Za nielegalne posiadanie broni został zatrzymany, ale od niechybnej śmierci uratował go niemiecki oficer Policji Ogniowej i b. komendant ZSP w Breslau ( Wrocław ) ppłk inż. Heinz Gunther. Ów oficer nadzorował działalność polskich straży pożarnych na terenie Generalnej Guberni.

8 i 9 maja 1945r. oddziały Armii Czerwonej, w znanych powszechnie okolicznościach i praktycznie bez walk, zajęły ziemię wałbrzyską, a 28 maja, radziecki Komendant Wojenny w Wałbrzychu -mjr Teodor Wasilewicz Pachomow, przekazał obu pełnomocnikom rządu polskiego obwody- grodzki i ziemski. Historycznym początkiem polskiej ochrony przeciwpożarowej na Ziemi Wałbrzyskiej, jest 6 czerwca 1945r.Tego dnia z polecenia pełnomocnika Rządu RP na obwód grodzki –Eugeniusza Szewczyka ( od 29 maja 1946r. do listopada 1948r. prezydent Wałbrzycha, starosta grodzki ), niemiecką zawodową straż pożarną w Wałbrzychu, objął ogn. poż. Stanisław Zimnicki. Z Zimnickim do Wałbrzycha przybył kpr. poż. Antoni Witecki-jego kolega ze służby w kieleckiej straży. Z ustnych przekazów wiemy, że to w nim upatrywano komendanta. Ale stało się jak stało. Obu podoficerów skierował do Wałbrzycha inspektor Meyer . W tym momencie straż posiadała 4 motopompy i 3 wojskowe samochody. Jej tabor, oraz szkoły pożarniczej, w postaci 9 samochodów pożarniczych został przez Niemców, przed wkroczeniem Armii Czerwonej, ewakuowany na teren Czech. Nastąpiło to 6 lub 7 maja 1945r. , tj. po zawieszeniu walk o Wrocław i kapitulacji tego miasta.

Nazajutrz po objęciu straży, ogn. poż. Stanisław Zimnicki został zatrudniony w Urzędzie Pełnomocnika ( od 12 czerwca 1946r.Zarząd Miejski ) w charakterze tymczasowego komendanta Miejskiej Zawodowej Straży Pożarnej. Ogniomistrz Zimnicki tytułowany także szefem, kierował strażą do momentu przybycia kpt. poż. Bruno Banacha- tj. do 18 sierpnia 1945r.Ten oficer, został mianowany przez inspektora Meyera, grodzkim komendantem SP. Zaakceptował to pełnomocnik Eugeniusz Szewczyk. Meyer jednocześnie polecił kpt. poż. Bruno Banachowi uruchomienie w Wałbrzychu Szkoły Pożarniczej. Szkoła ruszyła kursem dla dowódców kolejowych straży pożarnych, z terenu Dolnośląskiej DOKP-12. XI. 1945r. W historycznym kursie uczestniczyło 38 strażaków. Trwał on dwa tygodnie. Kolejny kurs, również dla dowódców kolejowych straży pożarnych dla DOKP w Szczecinie, odbyło 41 osób. W początkowym okresie działalności szkoły przeprowadzono też kursy dla PKP z terenu DOKP w Krakowie, Łodzi i Warszawy. Przypomnijmy, że najwcześniej powstały zalążki struktur ochrony przeciwpożarowej w Wojsku Polskim, Resorcie Komunikacji Poczt i Telegrafów oraz w Resorcie Komunikacji, któremu podlegały PKP. Stało się to jeszcze w okresie działań wojennych.

Wśród kursów pionierskiego okresu wyróżniał się dwutygodniowy kurs dla powiatowych komendantów SP i starszych podoficerów oraz powiatowych referentek służby samarytańsko-pożarniczej.

Wałbrzyska placówka** stała się pierwszą na terenie Ziem Odzyskanych i drugą w powojennej Polsce. W powojennym okresie odgrywała kapitalną, wiodącą rolę na obszarze szkolenia pożarniczego.

15 lipca 1945r. inspektor Stefan Meyer mianował powiatowym komendantem SP kpt. poż. Gustawa Cieślickiego „Dąb”. Jego zatwierdził pełnomocnik na obwód/powiat ziemski- Marian Pyszyński ( od 29 maja 1946r. starosta ziemski, wałbrzyski ). Jednocześnie z polecenia inspektora Meyera, do 18 sierpnia, Cieślicki nadzorował Miejską Zawodową Straż Pożarną. Komenda, którą kierował kpt. poż. Gustaw Cieślicki mieściła się przy

ul. J. Matejki 3.

W tabeli stanowisk administracji państwowej, kapitanowie Banach i Cieślicki zostali zaszeregowani jako referenci spraw bezpieczeństwa przeciwpożarowego.

Pod koniec 1945r***. obie komendy stały się zgodnie z nomenklaturą administracyjną- referatami, pod nazwą: Referat Grodzka i Referat Powiatowa KSP. Kolejna zmiana nazwy interesujących nas jednostek organizacyjnych administracji powiatowej nastąpiła z mocy okólnika Ministra Ziem Odzyskanych ( był nim Władysław Gomułka ) z dnia 29 czerwca 1947r. i wynikającego z niego zarządzenia Wojewody Wrocławskiego z dnia 3 września 1947r. Ogłoszono je 31 stycznia 1948r., z mocą obowiązującą od 1 stycznia 1948r. O tego momentu obowiązywała nowa nazwa: referat Ochrony przed Pożarami i Innymi Klęskami, w zarządach obu starostw.

*Tego dnia Rada Ministrów wyznaczyła Bolesława Drobnera prezydentem Wrocławia. Niebawem w Krakowie powołano Ekspozyturę Zarządu Miasta Wrocławia. Zajmowała się ona naborem kadr dla administrowania Wrocławiem i zarządzaniem jego przemysłu i gospodarki komunalnej.

** W 1928r. w pod wałbrzyskim wtedy Białym Kamieniu ( niem.-Weissstein), utworzono drugą w Prusach fachową szkołę pożarniczą. Zajęła ona część pomieszczeń tamtejszej OSP. W 1935r. szkołę przeniesiono do Wałbrzycha ( niem.- Waldenburg ). W oparciu o jej bazę materiałową i lokalową utworzono Wojewódzka Szkolę Pożarniczą.

*** Zarządzenie Pełnomocnika Rządu RP z 1 grudnia 1945r. o tymczasowej wewnętrznej organizacji urzędów Pełnomocników Rządu RP (Starostw Powiatowych).

Ojcowie wałbrzyskiego pożarnictwa

Założyciele polskiej ochrony przeciwpożarowej na Ziemi wałbrzyskiej -Stefan Meyer, Bruno Banach, Gustaw Cieślicki i Stanisław Zimnicki, byli przedwojennymi strażakami. Wszyscy zapisali przepiękne karty podczas wojny aktywnie działając w antyhitlerowskim ruchu oporu. Gustaw Cieślicki od 1929r., był instruktorem powiatowym pożarnictwa w Opatowie. Na początku okupacji założył w Opatowie komórkę Służby Zwycięstwu Polsce ( zebranie założycielskie odbywało się w jego mieszkaniu ). Był oficerem organizacyjnym podobwodu Związku Walki Zbrojnej/ Armii Krajowej w pow. opatowskim. Kierował Strażackim Ruchem Oporu „Skała” w swoim powiecie, i był komendantem powiatowym Organizacji Wojskowej- Korpus Bezpieczeństwa. Współdziałał z Batalionami Chłopskimi. Uratował od niechybnej śmierci wielu polskich zakładników. Nazywano go- najodważniejszym z odważnych.

Bruno Banach został oficerem w 1934r. i pracował jako powiatowy instruktor pożarnictwa w Myślenicach, Nowym Targu i powiecie krakowskim. Podczas wojny, początkowo pełnił służbę w Warszawskiej Straży Ogniowej. Był oficerem ds. zadań specjalnych w okręgu stołecznym Strażackiego Ruchu Oporu „Skała”. W obawie przed aresztowaniem schronił się w Ostrowcu Świętokrzyskim gdzie kpt. poż. Gustaw Cieślicki powierzył mu funkcję komendanta tamtejszej ZSP tamtejszej huty. Wypada w tym miejscu przypomnieć inną ważną postać, ppłk poż. Eugeniusza Rusieckiego, jednego z pierwszych polskich oficerów pożarnictwa, wojewódzkiego/okręgowego inspektora pożarnictwa w Łodzi i komendanta straży w Państwowej Fabryce Amunicji. Podczas wojny, był on komendantem straży w Wytwórni Papierów Wartościowych w Warszawie. Działał w podziemiu jako Główny Inspektor przy Komendzie głównej Strażackiego Ruchu Oporu „Skała”. Kierowany przez niego Główny Inspektorat koordynował działalność konspiracyjną. Po wojnie, był komendantem miejskim, i MZSP w Bytomiu. Tam też organizował ochronę przeciwpożarową. W l. 50. pracował jako inspektor ochrony przeciwpożarowej w uzdrowisku Szczawno- Zdrój i był mieszkańcem tego kurortu. Od 1960r do 1966, stał na czele Szkoły Podoficerów Pożarnictwa w Krakowie-Nowej Hucie. Jego zastępcą, w tym czasie był b. wałbrzyszanin Zbigniew Jacorzyński- prymus pierwszego po wojnie kursu oficerskiego w Centralnej Szkole Pożarniczej, a potem m.in. komendant Podoficerskiej Szkoły Pożarniczej nr 5 w Wałbrzychu i komendant Szkoły Chorążych Pożarnictwa w Krakowie-Nowej Hucie. Tu dodajmy, że w l. 90. XX w. zastępcą komendanta krakowskiej Szkoły Aspirantów PSP, był st. bryg. mgr Piotr Bielicki. Kolejna wielka postać wałbrzyskiego i polskiego pożarnictwa.

Stanisław Zimnicki podczas wojny działał w ZWZ/AK i SRO „Skała”. Za prowadzenie sabotażu gospodarczego został aresztowany. W obliczu wywiezienia do obozu, zdecydował się na ucieczkę z więziennej celi. Nie podzielił w ten sposób losu wielu kieleckich strażaków, którzy ponieśli śmierć w hitlerowskim obozie koncentracyjnym „Gross-Rosen” niedaleko Strzegomia ( niem-Striegau ), w pow. świdnickim na Dolnym Śląsku.

Kapitanowie Banach i Cieślicki opuścili Wałbrzych w 1949r.Po piętach deptali im i nie tylko tym wałbrzyskim strażakom, panowie z Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, i jeszcze tego roku podjęli służbę pożarniczą; Bruno Banach w Centralnym Komitecie Lotnictwa Cywilnego w Warszawie, jako inspektor ochrony przeciwpożarowej, a od 1955r. kierownik Cyklu Operacyjno-Bojowego i wykładowca w Szkole Oficerów Pożarnictwa. Gustaw Cieślicki podjął pracę w charakterze inspektora ochrony przeciwpożarowej Dolnośląskiego Zjednoczenia Przemysłu Cukrowniczego w Świdnicy, a następnie w Centralnym Zarządzie Przemysłu Cukrowniczym. Od 1957r. był inspektorem ZOSP

w Gdańsku.

Stefan Meyer po reaktywowaniu Związku Straży Pożarnych RP pozostał wojewódzkim inspektorem pożarnictwa i objął kierownictwo Oddziału Ochrony przed Pożarami i innymi Klęskami w UW. We wrześniu 1947r. kierownikiem Oddziału został jego dotychczasowy zastępca-por. Gustaw Fiedler ( ojciec Jerzego ). Gustaw Fiedler kierował Oddziałem do 31 sierpnia 1949r. Meyer z czasem trafił do Komendy Głównej SP, gdzie pracował w Służbie Szkoleniowej, a następnie w stołecznej KSP, w prewencji.

Stanisław Zimnicki odszedł w 1950r. do Wrocławia. Ukończył kurs oficerski i został tam oficerem pionu szkoleniowego. Pracował przez wiele lat w Wojewódzkim Ośrodku Szkolenia Pożarniczego.

Antoni Witecki przeszedł do służby w górniczej ochronie przeciwpożarowej.

Strażaków- pionierów cechowała wysokiej klasy fachowość zawodowa, niebywała kultura osobista i miłość do pożarnictwa. Byli lubiani i szanowani przez podwładnych i władze.

Pionierskie czasy lat 40.-ych dobrze pamiętają żyjący jeszcze wałbrzyscy weterani służby: płk poż. Jan Matysek, ppłk poż. Feliks Kostecki ( wiceprezes Dolnośląskiego ZW, mieszkaniec Wrocławia ), ppłk Franciszek Lisiowski ( założyciel Związku w b. woj. wałbrzyskim ) oraz podoficerowie: Jan Banaszkiewicz, Stanisław Kolasiński, Władysław Lemieszek, Władysław Monasterski, Mieczysław Węgrzyn i Marcin Zajączkowski.

W pierwszym okresie na terenie Wałbrzycha i powiatu wałbrzyskiego istniały następujące jednostki/komórki ochrony przeciwpożarowej: -Miejska/Grodzka Komenda Straży Pożarnych/ Referat spraw bezpieczeństwa przeciwpożarowego, -Referat Grodzka Komenda Straży Pożarnych, -Referat Ochrony przed Pożarami i Innymi Klęskami w Zarządzie Miejskim,

-Powiatowa Komenda Straży Pożarnych/ Referat spraw bezpieczeństwa przeciwpożarowego, -Referat Powiatowa Komenda Straży Pożarnych, -Referat Ochrony przed Pożarami i Innymi Klęskami w Zarządzie Powiatowym w Wałbrzychu,

-Referat Ochrony Przeciwpożarowej w Dyrekcji Dolnośląskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego,

-Referat Ochrony Przeciwpożarowej Węzła Kolejowego Wałbrzych,

-Wojewódzka Szkoła Pożarnicza w Wałbrzychu,

-Wojewódzki Ośrodek Wyszkolenia Pożarniczego ZSP RP w mieście Biały Kamień, -Miejska Zawodowa Straż Pożarna w Wałbrzychu z pododdziałem/filią na terenie miasta Sobięcin, -Zawodowe Okręgowe Pogotowie Pożarne- w mieście Biały Kamień,

-Zawodowe Okręgowe Pogotowie Pożarne na terenie wsi Jedlinka w gminie Jedlina- Zdrój. Zakładowe/ przemysłowe zawodowe straże pożarne: -przy Elektrowni Miejskiej ( komendant plut. poż. Feliks Kostecki), - przy Hucie Szkła (komendant ogn. poż .Władysław Lemieszek ), - przy kopalniach węgla kamiennego: „ Biały Kamień” ( komendant ogn. poż. Julian Polak ), „Bolesław Chrobry”, „Mieszko”, Victoria” ( komendant ogn. poż. Stanisław Likus ), -przy kopalni rudy uranu w Dziećmorowicach- St. Julianowie ( komendant ogn. poż. Kazimierz Łoziński ), --przy zakładach koksowniczych ( komendant ogn. poż. Babiuch ), -przy zakładach przemysłu lekkiego w Głuszycy, Mieroszowie i Walimiu ( komendant Kazimierz Wiśniewski ).

Pod koniec l. 40. w blisko 20 zakładach produkcyjnych, zatrudnieni byli pełnoetatowi pracownicy ochrony przeciwpożarowej.

Na terenie powiatu ziemskiego pod koniec 1945r. istniały 22 ochotnicze straże pożarne, skupiających 403 strażaków-ochotników oraz blisko 40 straży przymusowych w zakładach pracy. Blisko 20 z nich znajdowało się w zakładach na terenie samego Wałbrzycha. W 1950r. na terenie powiatu ziemskiego, jeszcze bez gminy Czarny Bór i osiedla Gorce istniało 36 straży ochotniczych liczących 597 członków.

Taka koncentracja straży pożarnych wynikała ze znaczenia gospodarczego gospodarki wałbrzyskiej, której udało się wyjść z wojny obronną ręką, jako że w tej części Dolnego Śląska nie prowadzono działań wojennych. Ponadto Ziemia Wałbrzyska należała i należy do obszarów o największym stopniu urbanizacji w Polsce.

Pod koniec 1946r. na terenie powiatu ziemskiego, zajmującego 437,1 km kw zamieszkiwało 100 tys. osób, w tym 38 tys. ludności niemieckiej. W samym grodzkim Wałbrzychu mieszkało 73,5 tys osób, w tym 23,2 tys. Niemców. Samo miasto zajmowało powierzchnię 21,28 km.

W 1945r. Dolny Śląsk podzielony był na 35 obwodów/powiatów. Funkcje komendantów-referentów w obwodach/ powiatach objęli m. in. *Dzierżoniów-por. poż. Tadeusz Szanser ( absolwent pierwszego okupacyjnego kursu oficerskiego, , po latach szef Służby Zapobiegania Pożarom w KGSP), *Głogów- ogn. poż. Konstanty Skrzyński,

*Jawor- ogn. poż. Leon Pluta, *Jelenia Góra- plut. poż Jerzy Fiedler- na oba obwody/powiaty ( absolwent pierwszego po wojnie kursu oficerskiego w CSP, potem m. in. kierownik Oddziału Organizacyjno-Operacyjnego i Planowania w Wojewódzkiej Komendzie SP we Wrocławiu, wojewódzki komendant SP w Szczecinie ( 1956-1965 ) i w Poznaniu ( 1967-1989), płk poż. ) oraz od 15 sierpnia 1945r. kpt. poż. Lucjan Ogurek ( przed wojną powiatowy instruktor pożarnictwa w pow. Koło na terenie woj. łódzkiego, w l. 1940-1943-pełnił służbę w Warszawskiej Straży Ogniowej ), jako komendant powiatowy, *Kamienna Góra- ogn. poż. st. sierżant Feliks Frydrych z Radomia- komendant powiatowy i sierżant Józef Cichoński z Nowego Sącza jako komendant miejski , *Kłodzko- plut. poż. Józef Szarek , *Kożuchów-Nowa Sól-por. poż. Jan Krobicki, *Legnica- por. poż. Ryszard Kasza, *Lubań- plut. poż. Bogusław Pacanowski, *Szprotawa-Sylwester Korus, *Świdnica-por. poż. Józef Milewski z Warszawy,

*Wałbrzych- kpt. poż. Gustaw Cieślicki, na obwód/powiat ziemski, kpt. poż. Bruno Banach- na obwód/powiat grodzki, *Wrocław- ppłk poż. inż. Mieczysław Rakisz ( w l. 1931-1939 naczelnik ( komendant ) Krakowskiej MZSP, podczas wojny komendant MZSP w Radomiu), *Ząbkowice Śląskie- por. WP Roja,

*Żagań- ppor. poż. Wacław Perek. *Żary- ppor. poż. Mieczysław Prus - Mroczkowski ,awans do stopnia porucznika 28 czerwca 1948r.,

Roman Świst- Wałbrzych

Artykuł jest rozwinięciem referatu przedstawionego 7 maja 2010r. podczas akademii powiatowej z okazji Dnia Strażaka w Zamku Książ w Wałbrzychu, oraz na spotkaniu członków wałbrzyskiego koła Związku Emerytów i Rencistów Pożarnictwa RP, z tej samej okazji, 14 maja 2010r.